Page 71 - KobiEfor_Eylul_2016

En önemli s›k›nt›lardan biri anlamda Ar-Ge uzun soluklu ve kamu sektörünün
k›sa vadeli d›fl borç ‘sosyal fayda’ ilkesine göre yap›lm›fl yat›r›mlar›na
Yeldan, Türkiye’nin 2000’li y›llarda ulusal sanayi- dayal› olmal›d›r.”
ye ve üretken yat›r›mlara dayal› büyüme perspekti-
fini terk etti¤ini kaydediyor. Bunun yerine konut in- Enerjide d›fla ba¤›ml›l›k azalt›lmal›
flaat›na ve k›sa dönemli finansal kazançlara dayal› Bu geliflim modeli içerisinde en önemli k›s›t ise
rantiyer bir sermaye birikimi modelinin (ya da daha enerji arz›na dayal› gözüküyor. Yeldan, Türkiye’nin
do¤rusu 1980’lerden bu yana tasarlanan bu mode- kömür ve petrol ürünleri gibi fosil yak›tlara dayal›
le 2003 sonras›nda tam anlam›yla geçildi) uygula- olarak enerji talebini sürdüremeyece¤inin alt›n› çi-
maya konuldu¤unu aç›kl›yor. ziyor. Yeldan, “Bunun tersine ‘yenilenebilir’ enerji
D›fl a盤a dayal›, spekülatif nitelikli büyümenin so- (rüzgar, günefl, hidro ve jeotermal) kaynaklar›na
nucunun d›fl borçlanma oldu¤unu kaydeden Yeldan, dayal› bilinçli ve kamu öncelikli bir enerji yat›r›m
“Türkiye’nin 2016’n›n ilk çeyre¤i itibariyle toplam d›fl program›, hem Türkiye’nin d›fla ba¤›ml›l›¤›n› azalt›-
borcu 411.5 milyar dolard›r. D›fl borçlar›m›z AKP’nin c›; hem de ulusal ekonominin yatay ve dikey girdi
ilk iktidara geldi¤i 2003’ün son çeyre¤inde 124 mil- ba¤lant›lar›n› güçlendirecek bir büyüme modeli su-
yar dolar idi. Yani AKP ekonomi yönetimi iktidar› bo- nacakt›r” önerisini sunuyor.
yunca Türkiye’nin d›fl borçlar›n› 3.3 misli (net 287 Türkiye’nin mevcut makro ekonomik modelinin
milyar dolar, kifli bafl› yaklafl›k 3.500 dolar) artt›r- ara mal› ve yat›r›m mal› ithalat›n›n ucuz döviz yoluy-
m›flt›r” bilgisini veriyor. la finanse edilmesine dayand›¤›na dikkat çeken Yel-
Yeldan, flu uyar›y› yap›yor: “Bu borcun 108.1 milya- dan, “Oysa uluslararas› iktisat yaz›n› bize göster-
r› k›sa vadelidir. Bu rakam Merkez Bankas›’n›n brüt mektedir ki ara ve yat›r›m mallar› ithalat› en tahrip
döviz rezervleri (98.1 milyar) ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, edici ithalat biçimidir. Bu tür ithalat do¤rudan do¤-
rezervlerin yüzde 110’una ulaflt›¤› görülmektedir. ruya vas›fl› ve kaliteli iflgücü talebini olumsuz etkile-
‘K›sa vadeli d›fl borcun merkez bankas› döviz rezerv- mekte ve iflsizli¤in de yap›sal temellerini olufltur-
lerine oran›’ bütün derecelendirme ve finansal yat›- maktad›r” diyor.
r›m kurumlar›nca bir ülkenin en önemli k›r›lganl›k TÜ‹K taraf›ndan sunulan en son verilere göre ifl-
göstergesi olarak izlenmektedir. Söz konusu oran›n sizlik oran› yüzde 9.3, tar›m d›fl› sektörlerde ise yüz-
yüzde 100’ün üzerinde seyrediyor olmas›, böylesi bir de 11 olarak gerçekleflti. ‹flsizlik oran›n›n mevsim-
siyasi belirsizlik ve çalkant› döneminde Türkiye eko- sel dalgalanmalarla birlikte yüzde 9.5–10.5 band›n-
nomisi için çok ciddi bir tehdit oluflturmaktad›r.” da seyretmeye devam eden görünümü, güncel ola-
rak yaflad›¤›m›z göçmen ve ucuz iflçi bask›s› ile bir-
Reformlar ve de¤iflen büyüme leflti¤inde, Türk iflgücü piyasalar›nda ileriye dönük
modelinin ayak sesleri olarak enformalleflme ve kay›td›fl›l›¤›n artaca¤› yö-
Dövizin ucuzlu¤una dayal› spekülatif nitelikli bü- nünde endifleler güçleniyor.
yümenin bedeli; d›fl aç›klar (cari ifllemler a盤›) ve
yüksek borçlanma olarak gerçeklefliyor. Cari ifl- Yabanc› yat›r›mc› hala “Türkiye” diyor
lemler dengesi 2016’n›n Ocak–May›s döneminde
‹ngiltere’nin AB kurumsal yap›s›n›n d›fl›na ç›ka-
13.7 milyar dolar aç›k verdi. Bunun 7.8 milyar dola- ca¤› endiflesi 2016’n›n yaz aylar›na damgas›na vur-
r› net borç portföy yükümlülükleriyle 2.6 milyar do-
du. Erinç Yeldan, ‹ngiliz halk›n›n bu karar› revize
lar› da kay›td›fl› (ödemeler dengesi: net hata nok-
edece¤ini söylüyor. “Ortada iç siyasete dayal› bir
san) giriflleriyle kapat›ld›. 2015’te ayn› dönemde
rant gözükmesine karfl›n, ekonomik maliyetin cid-
cari aç›k 18.6 milyar dolar idi ve kay›td›fl› sermaye
di boyutta olaca¤› yavafl yavafl anlafl›lmaktad›r” di-
giriflleri finansman›n›n pay› 9.7 milyar dolar biçi- yen Yeldan, görüflünü flöyle aktar›yor:
mindeydi. Dolay›s›yla yak›n dönemde cari ifllemler
“Öte yandan, May›s ay›ndan bu yana yaflanan
a盤›n›n finansman› s›cak para ile kay›td›fl› serma-
‘Brexit süreci’ küresel para piyasalar›nda dolaflan
ye giriflleri aras›nda gidip geliyor.
finansal sermayenin AB’deki bu belirsizliklere ko-
Erinç Yeldan, tüm s›k›nt›lar›n ›fl›¤›nda flu mesaj›n
flut olarak Türkiye gibi daha yüksek faiz getirisi su-
alt›n› çiziyor: “Türkiye’nin bundan sonra uygulama- nan yükselen piyasa ekonomilerine (emerging
s› gereken reformlar›n ana gündem maddesi ‘üret-
market economies) yönelmekte oldu¤unu göster-
kenlik’ art›fl›na dayal› büyüme olmal›d›r. Bunun için
mektedir. 15 Temmuz Darbe süreci bu anlamda
bölgesel eflitsizlikleri giderecek ve iflgücü piyasala-
sermaye girifllerinin temposunu düflürmüfl gözük-
r›nda eme¤in niteli¤ini artt›racak e¤itim ve Ar-Ge
mektedir, ancak yabanc› yat›r›mc›lar bence hala
programlar›na ihtiyaç vard›r. Türkiye’nin Ar-Ge ‘Her fleye ra¤men burnunuzu t›kay›n ve Türkiye’ye
destekleme programlar› daha çok k›sa dönemli ti-
girin’ anlay›fl›n› korumaktad›r.”
cari baflar›ya endeksli görünümdedir. Oysa gerçek
Eylül 2016 KobiEfor 71