Page 38 - KobiEfor Ekim 2025

KONUK UZMAN

CERN ve Türkiye: Bilimsel Keşiflerden
Teknolojik Dönüşüme Uluslararası İş Birliği
C ERN’deki araştırmalar, maddeyi oluştu- civarındayken, bugün bu sayı yaklaşık 220’ye ulaş-

mıştır. Araştırmacılarımız ATLAS ve CMS gibi
ran en küçük parçacıkları ve doğanın
temel kuvvetlerini anlamamızı sağlar.
Merkezin en önemli tesislerinden biri, İsviçre- büyük deney ekiplerinde yer alarak Higgs bozonu-
nun keşfi gibi başarılara katkıda bulunmuşlardır.
Fransa sınırında 27 kilometre çevre uzunluğunda Bu katılım, Türkiye’nin bilimsel görünürlüğünü ar-
dairesel bir tüneli bulunan Büyük Hadron Çarpış- tırmakla kalmayıp genç araştırmacıların yetişme-
Prof.Dr.Bora I ldak tırıcısı (LHC)’dır. LHC, bugüne kadar inşa edilmiş sine de önemli katkı sağlamaktadır.
en güçlü parçacık hızlandırıcı olup, proton demet- CERN ortak üyeliği, sanayi iş birlikleri açısın-
Y ld z Teknik Üniversitesi lerini ışık hızına yakın hızlarda çarpıştırarak yeni dan da yeni ufuklar açmıştır. Üyelik sonrasında
Fen Edebiyat Fakültesi parçacıkların ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Ni- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünye-
Fizik Bölümü Ö re m Üyesi tekim 2012 yılında LHC’de yapılan deneyler sonu- sinde kurulan Sanayi İrtibat Ofisi, Türk firmala-
CERN CMS Kolaborasyonu cunda, diğer parçacıkların kütle kazanmasını rının CERN’ün yıllık toplam 550 milyon İsviçre
Üyesi sağlayan Higgs Bozonu adlı atomaltı parçacığın frangına varan alım ihalelerine erişimine aracılık
varlığı deneysel olarak doğrulanmıştır. Bu keşif, etmektedir. Nitekim bazı şirketlerimiz o tarihten
2013 yılında Nobel Fizik Ödülü ile taçlandırılmıştır. bu yana CERN’e çeşitli elektronik ve mekanik bi-
Teknolojik Dönüşüme Katkıları leşenler tedarik etmeye başlamıştır. Bu iş birliği,
CERN, temel fizik buluşlarının yanı sıra geliş- firmalarımıza ileri teknoloji üretiminde deneyim
Avrupa Nükleer tirdiği teknolojilerle de dünyayı dönüştürmektedir. kazandırırken ülkemizin Ar-Ge ekosistemini güç-
lendirmekte ve sanayimizin küresel rekabet gü-
Örneğin; bugün hayatımızın vazgeçilmezi olan
Araştırma Merkezi Dünya Çapında Ağ (World Wide Web) fikri 1989’da cünü artırmaktadır.
(CERN), CERN’de bulunmuştur. Yine CERN’deki ileri de- CERN, önümüzdeki yıllarda mevcut Büyük
1954’te kurulmuş, dektör ve hızlandırıcı teknikleri sayesinde gelişti- Hadron Çarpıştırıcısı’nı geliştirerek Yüksek Par-
laklıklı LHC aşamasına geçmeyi ve ileride yaklaşık
rilen PET ve MR gibi görüntüleme yöntemleri ile
dünyanın en büyük parçacık ışını temelli kanser tedavileri (hadron te- 100 km çevreli yeni bir parçacık hızlandırıcı tesisi
parçacık fiziği rapisi) tıp alanında adeta devrim yaratmıştır. Bu ör- (Future Circular Collider) kurmayı planlamaktadır.
laboratuvarlarından nekler, CERN’de geliştirilen çözümlerin akademi Bu mega projelerde Türk bilim insanları ve mü-
dışında iş dünyası ve toplumda da büyük bir dönü-
hendislerinin aktif rol alması, yeni keşiflere ortak
biridir. şüm etkisi yarattığını göstermektedir. olup ülkeye ileri beceriler kazandırmaları anlamına
Merkez, evrenin Uluslararası İş Birlikleri gelecektir. Uzun vadede Türkiye’nin CERN’de tam
CERN, farklı milletlerden bilim insanlarını
Büyük Patlama ortak bir amaç etrafında buluşturan eşsiz bir iş üyelik hedefi de gündemde kalmaya devam et-
mektedir. Sonuç olarak, CERN ile yürütülen iş bir-
sonrası nasıl birliği platformudur. Günümüzde 20’den fazla ül- liği Türkiye’nin bilim alanındaki etkinliğini artırırken
şekillendiğini kenin tam üye olduğu CERN, Türkiye gibi bazı teknolojik yenilikler yapmasına ve sanayide reka-
anlamaya yönelik ortak üyelerle birlikte küresel bir araştırma ağı bet gücünü yükseltmesine katkı sağlamaktadır.
Bilimin sınırlarında yer almak, Türkiye’yi geleceğin
haline gelmiştir. Yaklaşık 110 farklı ülkeden 13.000
deneylere civarında araştırmacı CERN projelerine katkı teknolojilerine yön veren küresel aktörler arasında
ev sahipliği sunmaktadır. Böylece CERN, siyasal anlaşmaz- konumlandıracak önemli bir adımdır.
Kaynaklar: 1)Bilim Genç (TÜBİTAK). “Türkiye CERN’e
yapmakta; lıkların ötesinde bilimin evrensel diliyle ülkeleri bir Ortak Üye Oldu.” (23 Ocak 2015) 2)Anadolu Ajansı. “Evrenin
araya getirmektedir. Örneğin; binlerce bilim insa-
sağladığı nının birlikte çalıştığı ATLAS ve CMS gibi deneyler bilinmeyen yüzde 95’i ‘yeni dev parçacık hızlandırıcı’ ile keş-
uluslararası bu küresel iş birliğinin somut örnekleridir. fedilecek.” (5 Şubat 2024) 3)Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı
iş birliği ortamıyla Türkiye ve CERN: Ortaklık ve Gelecek Teknolojileri Enstitüsü. “Türkiye-CERN İlişkileri.” (5 Tem-
Türkiye’nin CERN ile ilişkisi 1960’lı yıllara uzan-
muz 2024) 4)TÜBİTAK Bilim Genç. “Türkiye CERN’e Ortak
hem temel bilimde maktadır. 1961’den itibaren gözlemci statüsünde Üye Oldu.” (23 Ocak 2015) 5)Gaziantep Sanayi Odası. “Türk
çığır açan keşiflere kalan ülkemiz, yıllar boyunca CERN projelerine Firmalar CERN’e Ürün Satabilecek.” (9 Aralık 2015)
imza atmakta bilim insanlarıyla katkı sunmuştur. Mayıs 2014’te
Türkiye ile CERN arasında ortak üyelik anlaşması
hem de teknolojiye imzalanmış; Ocak 2015’te Meclis onayının ardın-
yön vermektedir. dan Mayıs 2015’te ülkemiz ortak üye olmuştur .
Türkiye’nin CERN Bu statü, Türkiye’ye CERN Konseyi’nde temsil
hakkı sağlarken, Türk bilim insanlarının CERN’de
ile ilişkisi 1960’lı görev alabilmesini ve firmalarımızın CERN ihale-
yıllara lerine katılabilmesini mümkün kılmıştır. Haziran 2025 CMS haftasında CERN’de çekilen CMS
uzanmaktadır. Üyelikle birlikte Türk araştırmacıların CERN İşbirliği toplu fotoğrafı. CMS deneyinde 6000’den fazla
projelerine katılımı da hız kazanmıştır. 2014’te bilim insanı görev yapmakta olup, fotoğrafta yalnızca
CERN’de görev alan Türk bilim insanı sayısı 100 CERN’de bulunan katılımcılar yer almaktadır.
38 KobiEfor Ekim 2025