Page 79 - KobiEfor_Ekim_2019

me kabul etmeyece¤ini söyledi. Birinci senaryo viz kurunu patlat›rs›n›z. Uzun dönemde faizi s›k› tutup
böyle. Benim de uzun süredir ba¤l› oldu¤um ikinci enflasyonu düflürebilirsin ama bu birkaç y›l› al›r.”
iddia ise farkl›. Bu kriz veya daralma ad›n› ne ko-
yarsan›z koyun, daha önce tecrübe etti¤imiz 2009 “‹flsizlik toplumsal s›k›nt›ya götürür”
ve 2001 krizlerine göre fliddeti daha azd›. Daralma Mevsim etkisinden ar›nd›r›lm›fl rakamlarla iflsizlik
daha düflük düzeyde kald›. Ama o krizlerden farkl› sorununa dikkat çeken Gürsel, yüzde 14’lere ç›kan
olarak bu sefer ç›k›fl ve yeniden yüksek büyümeye iflsizli¤in son çeyrekte yüzde 13.9’a geriledi¤ini, tar›m
dönüfl pek ihtimal içinde görülmüyor. Ben, 2020 d›fl› iflsizli¤in yüzde 16.2’lik oran›n› korudu¤unu kay-
için yüzde 3 büyümeyi baflar›l› bulurum.” dediyor. Gürsel, inflaat sektörünün istihdam kayb›n›n
Seyfettin Gürsel, iktidar›n iddias›n› de¤erlendirir- 600 bini aflt›¤›n› belirtiyor: “‹lk defa Haziran dönemin-
ken neden kat›lmad›¤›n› ise flöyle irdeliyor: “Büyü- de inflaat sektörü 12 binlik art›fl› sa¤lad›. Ama 1 ayl›k
meyi destekleyici temel koflullar farkl›. Birincisi ve en verilere çok güvenilmiyor. Umar›m dibi görmüfltür.
önemlisi; özel kesimin borçlulu¤u hiçbir zaman bu Ayr›ca hizmetler sektöründe son 3 ayda istihdam
kadar büyük olmam›flt›. Ülkenin döviz borcu oldu¤u kayb› 100 bini buldu. Toparlanman›n istihdam piya-
için TL’nin önemli de¤er kayb› tümüyle kazan›lmad›. sas›ndaki karfl›l›¤›n› henüz görebilmifl de¤iliz.”
‹hracat› olmayan ve döviz borcu olan firmalar zor du- H›zl› büyümeye geçilememesi ve çözüm bekleyen
rumda kald›. Konut ve enerji sektörü en çok etkilenen yap›sal reformlar›n gerçeklefltirilmemesi ile iflsizlik
sektör oldu. Bankalar›n bat›k kredisi 46 milyar TL art›fl›n›n devam edece¤i uyar›s›n› yapan Gürsel,
olarak aç›kland›. Bu sorun çözülmeden bankalar›n flunlar› aktar›yor: “Türkiye tarihinde ilk defa uzun sü-
yeniden kredi açmas›, harekete geçmesi çok zor. ren iflsizlikle karfl› karfl›ya kalaca¤›z. Bunu tarihte hiç
‹kinci önemli fark; uluslararas› piyasalar. 2009 y›- yaflamam›flt›k. 4.5 milyon iflsizi daha 1-2 y›l nas›l tafl›-
l›nda bankalar›n sa¤lam kredi sistemi vard›. Öz kay- yacak toplum? Ailelerin de reel geliri düflmüfl durum-
naklara k›yasla geri al›nmas›nda güçlük çekilen kre- da. Hükümet sosyal politika alan›na hiç bakm›yor…”
diler bugüne k›yasla çok daha düflük durumdayd›.
Uluslararas› piyasalar bunu iyi gördü¤ü için rahat “Cari aç›k vermeden büyüme efsane”
borç veriyorlard›. fiimdi ise d›flar›s› olumlu bakm›yor.
Seyfettin Gürsel, ekonomideki daralmay› net ih-
Bankalar çok tedirgin. Üçüncü neden konut sektörü
racat›n durdurdu¤unu söylüyor: “Büyümenin temel
bu kadar batmam›flt›. ‹flsizli¤in arkas›nda yüzde 70-
motoru ihracat oldu. TL’nin de¤er kayb› daha reka-
80 inflaat sektörü var. Oradaki stokun temizlenmesi
betçi fiyat vermeyi, mevcut piyasalar› geniflletme
laz›m. Konut sektörünü yeniden yüzdürseniz bile
f›rsat› tan›d›. Ama maliyetler artt›. Ürün çeflitlili¤in-
sektörün yeniden üretime geçme ihtimali yok. Mali-
yetler çok yüksek. Dördüncü ve belki en önemlisi gü- de yeni teknoloji içeren yap›lar a¤›rl›k kazanmal›.
ven meselesi. Ne içeride ne d›flar›da güven yok. Yat›- Öte yandan Avrupa ekonomisi Alman ekonomisi yü-
r›mlarda daralma devam ediyor. 2. çeyrekte toplam zünden tehdit alt›nda. Almanya resesyona girecek
yat›r›m› -7.4, y›ll›k olarak da yüzde 24’e yak›n. Geç- mi, girmeyecek mi? Biz ihracat› a¤›rl›kl› Avrupa’ya
miflteki krizden ç›k›flta lokomotif yat›r›mlard›.” yap›yoruz. Pazar›m›z daralacak m›? Dolay›s›yla be-
yaz eflya ve otomotiv ile gidebilece¤imiz yer buras›.”
“Arzular gerçek zannediliyor” Seyfettin Gürsel, cari aç›k vermeden büyümeyi
Hükümet’in arzular› gerçek zannetme gibi bir yak- ‘efsane’ olarak nitelendiriyor ve flunlar› ifade edi-
lafl›m› oldu¤unu ifade eden Gürsel, yüzde 5-6 büyüme yor: “Yüzde 5-6 büyüme cari aç›k verilmeden im-
hedefinin gerekçelerinin zay›f oldu¤unu flu ifadelerle kans›z. Biliyoruz ki cari fazla y›ll›k olarak toplayarak
aç›kl›yor: “46 milyar TL’lik bat›k nas›l halledilecek? bakt›¤›m›zda ithalattaki muazzam daralmadan kay-
Devlet ödemek istemiyor ama bir k›sm›n› yüklenmek naklan›yor. Ama çeyrekten çeyre¤e bakt›¤›m›zda
zorunda kalacak. Bankalar ödemek zorunda kal›rsa o büyüme yüzde 1.2 diye söylendi¤inde alt kalemler-
zaman bankalar›n yeniden kredi hacmini geniflletme de ihracat yüzde 4.7, ithalat yüzde 2.4 artt›. ‹thalat
imkan› olmayacak. Yüksek faiz probleminin 3-5 aya art›fl› ilk defa oldu. Tüketim yüzde 3 artt›. Demek ki
halledilece¤i de bana gerçekçi gelmiyor. Y›l› yüzde 13 tüketim artar artmaz ithalat bafl›n› kald›r›yor. Yat›-
faiz ile bitirece¤iz. Merkez Bankas› Baflkan› Murat Uy- r›mlar daralmaya devam etti¤i sürece cari aç›k ver-
sal kritik bir cümle söylemiflti; ‘Makul reel faizi göze- meden büyümenin yolunu bulamam›fl›z demektir.
tece¤iz.’ Kaç puanl›k bir faizi kastetti¤ini bilmiyoruz. Ama flunu da merak ediyorum; cari aç›k vermeden
Ama beklentinin üzerinde faiz olacak gibi gözüküyor. büyümenin yolunu bulamad›ysak da acaba eskiye
Enflasyonda ise Kas›m ve Aral›k ay›nda negatif durum k›yasla bir miktar ithal ikamesi olabildi mi? Çünkü
olmaz. Çünkü nereden bakarsan›z bak›n kredi faizle- TL’nin de¤er kayb› art›k ithal ikameyi zorluyor. Yani
ri yüzde 18’den afla¤› olmayacak. Yüzde 18’ler çok yüzde 6 büyümeye yüzde 3-4 cari aç›k daha finanse
yüksek faizler. Bunu tepetaklak indirdi¤inizde ise dö- edilebilir. Buna a盤›m. Olmaz diyemem.”

Ekim 2019 KobiEfor 79